Обезбедувањето на безбедноста на посетителите во објекти со голем проток на луѓе, како што се ресторани, трговски центри или ноќни клубови, претставува клучна одговорност за сопствениците и управителите на објектите. Кога ќе настане итна состојба, секоја секунда е важна, а добро испланираната евакуација може драстично да ги намали ризиците. Во оваа статија се разгледува како софтверот за симулација на евакуација, конкретно Pathfinder, може да се искористи за оптимизирање на излезите, подобрување на безбедноста и усогласување со регулаторните стандарди.
- Зошто се важни симулациите на процесот на евакуација
Во места со голема толпа на луѓе, повеќе фактори можат да влијаат врз брзината на евакуација: густината на посетителите, достапните излези, ширината на вратите, па дури и човековото однесување под стрес. Традиционалните методи на планирање (на пример, едноставни пресметки или практични вежби) често се премногу поедноставени или можат да ги нарушат редовните активности.
Софтверот за симулација на евакуација овозможува увид базиран на податоци, преку визуализација на движењето на толпата и предвидување на исходите под различни „што-ако“ сценарија. Едни од бенефитите на овие симулации се:
- Точно ја проценуваат временската рамка за евакуација при различни распореди и конфигурации на врати.
- Идентификуваат тесни грла или потенцијални точки на згуснување, пред да станат опасни.
- Овозможуваат економично тестирање на повеќе сценарија, без да се прекинат нормалните операции.
- Алгоритмите на овие симулациски софтвери ги отсликуваат динамиките на засегнатите луѓе, овозможувајќи да се види колку брзо ќе се движат толпите и како тие се распоредуваат низ достапните излези.
- Безризично тестирање на различни сценарија. Без разлика дали сакате да додадете повеќе врати или да ги проширите постојните, симулациите ви овозможуваат виртуелно да ги проверите овие идеи и паралелно да ги споредите резултатите.
- Намалени трошоци и нарушувања. Практичните вежби можат да бидат скапи и да предизвикаат прекини во работењето, особено во објекти со голем капацитет. Симулациите го избегнуваат ова, а сепак обезбедуваат вредни сознанија.
- Усогласеност со регулативите. Многу надлежни органи пропишуваат минимален број на излези или одредена ширина на вратите. Користењето симулации помага да се докаже усогласеноста и да се оправдаат подобрувања што го надминуваат законскиот минимум.
- Одлуки базирани на податоци. Мерливи параметри, како што се стапки на проток, вкупно време за евакуација и обрасци за користење на вратите, им овозможуваат на засегнатите страни да донесуваат информирани одлуки за подобрување на безбедноста и обуката на персоналот.
- Пример од реалниот свет: Сценарија за евакуација во ноќен клуб
За потребите на оваа научна статија и за да се нагласи влијанието на конфигурацијата на излезите врз времето за евакуација и протокот на луѓе беше моделиран ноќен клуб со површина од 500 м² и 356 посетители. Симулациите претпоставуваа тест-евакуација (односно без пожар или паника), со фокус на тоа како бројот и ширината на вратите влијаат врз финалната евакуација. Ширината на вратите беше поставена на 180 cm, во согласност со стандардните регулативи.
Сценарио A: Една врата
- Конфигурација: 1 врата (широка 180 cm)
- Вкупно време за евакуација: 249 секунди
- Профил на проток:
- Единствениот излез создава значително тесно грло, бидејќи целата толпа мора да помине низ една точка.
- Со текот на времето протокот се стабилизира на приближно 1.3–1.8 лица во секунда (видете ја зелената линија на слика 1 – Сценарио A).
- Евакуацијата трае повеќе од четири минути за сите да излезат.
Симулација на сценарио A: Една врата
Сценарио Б: Две врати
- Конфигурација: 2 врати (секоја широка 180 cm)
- Вкупно време за евакуација: 113 секунди
- Профили на проток:
- Со втората врата посетителите се распределуваат помеѓу врата 1 (зелена линија) и врата 2 (виолетова линија) (види слика 1 – Сценарио Б).
- Една врата често има повисок почетен проток (над 2 лица/сек.) додека другата започнува со малку подоцнежен пораст.
- Вкупниот проток значително го намалува времето за евакуација—повеќе од двојно пократко во споредба со една врата.
Симулација на сценарио Б: Две врати
Сценарио Ц: Три врати
- Конфигурација: 3 врати (секоја широка 180 cm)
- Вкупно време за евакуација: 80 секунди
- Профили на проток:
- Трите врати значително го зголемуваат вкупниот проток.
- Во раната фаза, една или две врати достигнуваат проток од околу 2.5 лица/сек., додека третата постепено се активира (види слика 1 – Сценарио Ц).
- Евакуацијата се завршува за само 80 секунди, што јасно ја прикажува предноста од повеќе излезни точки.
Симулација на сценарио Ц: Три врати
2.1. Усогласеност со локалните прописи (пример: Правилник за мерките за заштита од пожари)
Според македонските законски прописи, во делот за „Градби за масовни приредби“ (ноќни клубови, дискотеки, сали за игранки и забава), постои конкретна регулатива која ги дефинира овие услови.
Конкретно, за капацитет од 300 до 400 посетители, прописите бараат (член 20 и член 27 од „Правилник за мерките за заштита од пожари, експлозии и опасни материи“):
- Најмалку два излези со вкупна широчина од 3.0 m (секој од најмалку 1.5 m).
- Доколку објектот е со поголем капацитет од 300 лица (не се проектираат и изведуваат во подземни катови или на катови на височина поголема од осум метри од котата на околниот терен).
- Поставување систем за автоматско откривање и јавување пожар и систем за рачно јавување.
- Јасно обележани патишта за евакуација и панично осветлување (енергетски независно осветлување, кое функционира при прекин на електрична енергија).
2.2 Клучни набљудувања од направените анализи за студиите на случај
- Повеќе врати = побрза евакуација: Секој дополнителен излез значително го намалува вкупното време за евакуација преку подобра распределба на луѓето.
- Поголем почетен проток: Одредени врати (често поблиски или поочигледни за посетителите) имаат повисок почетен проток пред луѓето да ги откријат и другите излези.
- Важноста на усогласеноста: Исполнувањето и надминувањето на законските стандарди за број и ширина на излези има значително влијание, особено при реални итни ситуации кога хаосот и паниката можат дополнително да го забават излегувањето.
Слика 1. Споредбена анализа на протокот на луѓе во различни евакуациски сценарија со една, две и три врати, при симулирана евакуација во објект со површина од 500 м² и 356 лица
- Резиме на резултатите и клучни согледувања
Од овие симулации јасно произлегува дека почитувањето и надминувањето на законските прописи за бројот и ширината на излезите драстично ја подобрува ефикасноста на евакуацијата. Кога објектите нудат повеќе патишта до безбедност се намалува веројатноста за создавање турканица на еден излез, што го прави целиот процес побрз и поефикасен.
Клучни поенти:
- Повеќе излези се важни: Дури и само една дополнителна врата може значително да го скрати времето за евакуација.
- Обезбедете соодветна ширина на вратите: Пошироки врати или повеќе излези помагаат да се избегне сериозно згуснување.
- Планирајте за реални услови: Иако овие симулации не го вклучуваа факторот на хаос, реалните итни ситуации често вклучуваат конфузија и паника. Вклучувањето на дополнителен капацитет во мерките за безбедност е од суштинско значење.
- Заклучок
Симулациите за евакуација претставуваат моќен и економичен начин за тестирање и подобрување на безбедносните мерки во објекти со голем број посетители. Комбинирајќи прецизни податоци за проток со реалистично моделирање на човековото движење, менаџерите на објекти можат да:
- Потврдат усогласеност со локалните регулативи.
- Дизајнираат поефикасни евакуациски патишта што го минимизираат згуснувањето.
- Го намалат ризикот од повреди или жртви во реални итни ситуации.
Без разлика дали управувате со мал ресторан, голем ноќен клуб или пространа трговска галерија, инвестирањето во планирање базирано на симулации обезбедува најквалитетни податоци за вашата следна надградба на безбедноста, што потенцијално може да спаси животи, особено кога секоја секунда е важна.
Проф. д-р Ванчо Аџиски
Факултет за природни и технички науки,
Универзитет „Гоце Делчев“- Штип,
Северна Македонија
